marx ve engels in kurduğu,herşeyin birbirine bağlı olduğunu,bütün maddenin diyalektik bir evrim içerisinde olduğunu iddia ettikleri kuram
şahıs,mekan ve olaylardan ziyade tarihin bölümlerini inceleyen bilim dalıdır . medeniyetin döneme etkisinden ziyade dönemin medeniyet/medeniyetlere olan etkilerinin daha önemli olduğu baz alınabilir . bu gibi diyalektik incelemeler içinden çıkılmaz gibi görünebilecek tarihi periyodlara ışık tutmuştur .
(bkz:aydınlanma çağı)
(bkz:ideoloji çatışmaları)